Zbulim tronditës: Llogaritë naziste në Zvicër ende fshehin sekrete

Zvicra është përsëri në qendër të vëmendjes për shkak të së kaluarës së saj të diskutueshme. Në janar 2025, një hetim i Senatit të SHBA-ve zbuloi 99 llogari të reja bankare në arkivat e Credit Suisse (Kredi Svis) të lidhura me zyrtarë të lartë të Rajhut të Tretë dhe bashkëpunëtorët e tyre në Argjentinë. Ky zbulim ringjall pyetjet për marrëdhëniet ekonomike mes Zvicrës dhe Gjermanisë naziste gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe nënvizon nevojën për transparencë të plotë.

Ar për franga: Si e ndihmoi Zvicra Hitlerin?

Gjatë luftës, Zvicra mori 345 tonë ar nga nazistët – me vlerë rreth 7 miliardë franga zvicerane në paratë e sotme, sipas vlerësimeve të historianëve. Ky ar, shpesh i vjedhur nga viktimat e Holokaustit, u shkëmbye me franga zvicerane, duke i mundësuar regjimit të blinte lëndë të para për luftë. Sipas raportit të Komisionit Bergier të vitit 2002, nga 438 tonë ari që posedonin nazistët, 79% përfunduan në Zvicër. Historiani Marc Perrenoud thotë: “Zvicra nuk ishte thjesht neutrale – ajo ishte një partnere financiare.” Ekspertët thonë se kjo tregti mund ta ketë shpëtuar Zvicrën nga pushtimi, por me një çmim të lartë moral.

Skandali rritet: 99 llogari dhe një ‘Listë e Zezë Amerikane’ e fshehtë

Hetimi i 2025-ës zbuloi 99 llogari të lidhura me nazistët në 3,600 kuti arkivash të Credit Suisse, disa prej të cilave mbetën aktive deri në 2020. Dokumentet përfshijnë një dosje të quajtur “Lista e Zezë Amerikane”, që përmbante emrat e klientëve që tregtonin me subjekte naziste. Këto llogari nuk u zbuluan në vitet 1990, kur banka pagoi 1.25 miliardë dollarë dëmshpërblim për viktimat e Holokaustit. Në raportin e dhjetorit 2024, ombudsmani Neil Barofsky pretendon se banka i fshehu këto të dhëna, madje edhe nga Komisioni Bergier, raporti 11,000-faqesh i të cilit në 2002 nuk i mbuloi të gjitha arkivat.

Thirrje për drejtësi: A do t’i hapë Zvicra arkivat?

Gjetjet e 2025-ës shtuan kritikat ndërkombëtare ndaj Zvicrës dhe Credit Suisse, tashmë pjesë e UBS pas blerjes në 2023. Kongresi Botëror Hebre dhe senatorët amerikanë kërkojnë qasje të plotë në arkivat bankare. “Kjo është një punë për dekada,” thotë Perrenoud, duke treguar se nga 60,000 llogari të hetuara në vitet 1990, vetëm një pjesë u analizuan. Me presionin e ri, UBS premton bashkëpunim, por shumë dyshojnë se e vërteta do të mbetet e varrosur nën fshehtësinë bankare.

Lajmi nuk është vetëm një kujtesë – është një thirrje për përgjegjësi. Ndiqni përditësimet në balkanswiss.ch!