Shkencëtarët zviceranë zbuluan një “super-Tokë” jashtë sistemit tonë diellor

Imagjinoni të zbuloni një planet të ngjashëm me Tokën tonë, por shumë më të madh dhe jashtë sistemit tonë diellor! Pikërisht këtë e ka arritur një ekip ndërkombëtar shkencëtarësh, duke përfshirë studiues nga Universiteti i Gjenevës (UNIGE). Ata zbuluan një planet të quajtur “super-Tokë”, dhe ky zbulim mund të na ndihmojë të kuptojmë më mirë se si lind dhe si mund të mbijetojë jeta në univers.

Çfarë është një “super-Tokë” dhe pse është e rëndësishme?

“Super-Tokë” është një planet që ka një sipërfaqe të fortë si Toka, por është dukshëm më i madh. Planeti i sapo zbuluar quhet HD 20794 d dhe është pjesë e një sistemi që përmban edhe dy planete të tjera. Ai ndodhet rreth 19.7 vite dritë larg nesh, që për përmasat e universit konsiderohet një distancë relativisht e afërt.

Shkencëtarët besojnë se pikërisht kjo “afërsi” do t’ju lehtësojë studimin e dritës që vjen nga ky planet, për të marrë më shumë informacion mbi atmosferën, temperaturat dhe mundësinë e pranisë së ujit.

Pse uji është kaq i rëndësishëm?

Një nga gjërat e para që kërkojnë shkencëtarët në planetët e rinj është uji i lëngshëm, pasi jeta, siç e njohim ne – duke përfshirë kafshët, bimët dhe mikroorganizmat – nuk mund të ekzistojë pa ujë në gjendje të lëngshme. Nëse sipërfaqja e planetit është mjaftueshëm e ngrohtë, atëherë uji nuk do të jetë i ngrirë, duke rritur kështu mundësinë për praninë e jetës.

Zona e banueshme

Çdo yll ka një “zonë të banueshme”, një zonë ku temperaturat janë të përshtatshme për ekzistencën e ujit të lëngshëm. Për shembull, Toka ndodhet brenda kësaj zone rreth Diellit tonë. Interesante për HD 20794 d është fakti se orbita e tij është ekscentrike, që do të thotë se planeti nuk rrotullohet në një trajektore të rrumbullakët, por ndjek një trajektore eliptike. Kur është më afër yllit të tij, futet në zonën e banueshme, ndërsa kur largohet, del jashtë saj.

Pse është kjo e rëndësishme? Sepse, nëse në këtë planet ka ujë, ai mund të kalojë nga një gjendje e ngrirë në të lëngshme dhe anasjelltas, në varësi të pozicionit të tij në orbitë. Ky proces është shumë interesant për shkencëtarët, pasi mund të tregojë si mund të përshtatet jeta me ndryshime ekstreme të kushteve mjedisore.

Dekada kërkimesh

Shkencëtarët kanë vëzhguar yllin HD 20794 për më shumë se 20 vjet. Gjatë këtyre dekadave, teleskopët dhe instrumentet shkencore janë përmirësuar vazhdimisht. Kjo u ka mundësuar atyre të matin lëkundje të vogla në lëvizjen e yllit, të cilat tregojnë se përreth tij lëvizin planetë. Në fund, ekipi konfirmoi se HD 20794 d është pjesë e këtij sistemi planetar.

Çfarë është një ekzoplanet dhe si zbulohet?

Ekzoplanet është çdo planet që nuk rrotullohet rreth Diellit tonë, por rreth një ylli tjetër. Për të zbuluar këto botë të largëta, shkencëtarët përdorin disa metoda:

1. Metoda e tranzitit – vëzhgohet momenti kur një planet kalon përpara yllit të tij. Kjo shkakton një rënie shumë të vogël në dritën e yllit, e cila mund të matet.
2. Metoda e shpejtësisë radiale – planeti ushtron një tërheqje gravitacionale mbi yllin e tij, duke shkaktuar lëvizje të vogla në pozicionin dhe shpejtësinë e yllit, të cilat mund të maten me instrumente shumë të sakta.

Këto matje janë jashtëzakonisht të vështira, por me avancimin e teknologjisë, studiuesit po zbulojnë gjithnjë e më shumë ekzoplanetë.

Zviceranët si pionierë në këtë fushë

Në vitin 1995, dy shkencëtarë zviceranë, Michel Mayor dhe Didier Queloz, zbuluan ekzoplanetin e parë që rrotullohej rreth një ylli të ngjashëm me Diellin, të quajtur 51 Pegasi b. Ky zbulim sensacional hapi mundësinë që universi të jetë i mbushur me planetë, disa prej të cilëve mund të jenë të ngjashëm me Tokën. Për këtë punë revolucionare, dyshja më vonë fitoi Çmimin Nobel në Fizikë.

Fakte shtesë interesante

• Deri më sot, shkencëtarët kanë zbuluar rreth 7000 ekzoplanetë. Disa prej tyre janë të vegjël dhe shkëmborë, të ngjashëm me Tokën, ndërsa të tjerë janë gjigantë si Jupiteri.
• Teleskopët e rinj, si James Webb dhe CHEOPS, po na ndihmojnë të kemi një pamje më të qartë të universit. Këto teleskopë madje mund të analizojnë drejtpërdrejt atmosferën e disa ekzoplanetëve.
• Shkencëtarët shpresojnë se duke analizuar përbërjen e atmosferave të këtyre planetëve, mund të gjejnë gjurmë të gazrave që tregojnë për aktivitet biologjik, si oksigjeni apo metani.

Edhe pse universi duket i pafund dhe plot mistere, çdo zbulim i ri na tregon se ka shumë arsye për të vazhduar kërkimin e jetës jashtë planetit tonë. Ndoshta HD 20794 d nuk ka kushtet për jetën siç e njohim ne, por çdo hap drejt kuptimit të këtyre botëve është gjithashtu një hap më afër kuptimit të vendit tonë në kozmosin e gjerë.